Το δημογραφικό συνιστά ένα ουσιαστικό πρόβλημα, το οποίο επηρεάζει και κυρίως θα επηρεάσει αρνητικά τη χώρα μας. Λίγοι το θίγουν, λίγοι το θεωρούν σημαντικό και πολλοί το υποτιμούν. Αρκετοί, μάλιστα, πιστεύουν ότι περιορίζεται στα πλαίσια μιας εθνοκεντρικής και σοβινιστικής ρητορικής, η οποία είναι ξεπερασμένη και αν μη τι άλλο δεν μπορεί να αφορά μια ευρωπαϊκή χώρα του 21ου αιώνα. Η εντύπωση αυτή είναι φυσικά εσφαλμένη.
Το δημογραφικό πρόβλημα δεν αγγίζει μια γενική και αόριστη επιθυμία μας «να είμαστε πολλοί» ή «να είμαστε περισσότεροι από τους εχθρούς μας». Σχετίζεται με την οικονομική ευημερία του ελληνικού λαού και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Γι’ αυτό το λόγο, δεν πρόκειται να αναφερθώ εντός του παρόντος σε συγκριτικά στοιχεία με γείτονες μας. Είναι ένα σύγχρονο πρόβλημα, το οποίο ανησυχεί πολλά σοβαρά δημοκρατικά κράτη όχι επειδή θέλουν να έχουν μεγάλους στρατούς (!) αλλά επειδή θέλουν να διατηρήσουν σε υψηλό επίπεδο τις δομές υγείας, πρόνοιας και παιδείας.
Ιδιαίτερα κατά τα χρόνια της κρίσης μετά το 2011, ο ελληνικός πληθυσμός μειώνεται σταθερά με τους θανάτους να ξεπερνούν τις γεννήσεις. Δε μιλούμε, συνεπώς, για την απλή ασθενική άνοδο που μας ανησυχούσε τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες, αλλά πρόκειται πλέον για μια ξεκάθαρα αρνητική μεταβολή. Χαρακτηριστικά, το 2015 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, οι γεννήσεις ήταν 91.700 σε σχέση με 120.800 θανάτους, ενώ ο δείκτης γονιμότητας είχε κατρακυλήσει, για το 2014, στο 1,3. Επίσης, έχουμε μια ξεκάθαρη γήρανση του πληθυσμού με τους ανθρώπους άνω των 65 ετών να προβλέπεται ότι, το 2021, θα αντιπροσωπεύουν το 19,3% του συνολικού πληθυσμού εν σχέσει με το 14% που αντιπροσώπευαν το 1991. Αν, σε όλα αυτά, προστεθεί το λεγόμενο brain drain, δηλαδή η φυγή νέου σε ηλικία και υψηλά εξειδικευμένου ανθρωπίνου δυναμικού, το πρόβλημα αποκτά δυσθεώρητες διαστάσεις.
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Ας μου επιτραπεί να αναφερθώ σε επιμέρους παραδείγματα επιπτώσεων στην οικονομική και στην κοινωνική ζωή:
- Φόροι και εισφορές, που θα καταβάλλονταν υπό φυσιολογικές συνθήκες στο ελληνικό κράτος, ουσιαστικά χάνονται ή εκρέουν.
- Το ασφαλιστικό σύστημα αδυνατεί να στηριχθεί αποκλειστικά στις εισφορές των εργαζομένων και απαιτεί την κρατική χρηματοδότηση με ό,τι αυτό σημαίνει για τις ανάγκες δανεισμού της χώρας. Γενικότερα, το δημογραφικό πρόβλημα αποτελεί κατ’ εξοχήν πρόβλημα επιβάρυνσης του κρατικού προϋπολογισμού.
- Η εσωτερική αγορά οδηγείται σε σμίκρυνση και ως εκ τούτου, περιορίζεται το παραγωγικό δυναμικό.
- Συνολικότερη περιστολή της οικονομικής δραστηριότητας όσον αφορά ένα ευρύ φάσμα από τις συγκοινωνίες έως τα πολιτιστικά δρώμενα. Ας μη λησμονούμε ότι οι εν λόγω απώλειες μεταφράζονται σε μείωση θέσεων απασχόλησης.
- Τα σχολεία διαθέτουν λιγότερους μαθητές και έτσι, φθάνουμε να έχουμε ένα μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών, οι οποίοι δεν έχουν αντικείμενο εργασίας και παραμένουν στην ανεργία.
- Ερήμωση αγροτικών περιοχών με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής. Ενδεικτικά, μία τέτοια εξέλιξη δύναται οδηγήσει έως και στην ραγδαία πτώση των τιμών των ακινήτων και στην αντίστοιχη μείωση της ζήτησης για ενοικιάσεις κτιρίων και χώρων. Συνεπώς, πλήττονται ο κατασκευαστικός και ο μεσιτικός κλάδος στα πλαίσια ενός ντόμινο εν εξελίξει.
Η παρούσα δυσχερής οικονομική συγκυρία δεν επιτρέπει στην κυβέρνηση να προβεί σε ευρύτατες επιδοματικές πολιτικές για μια δυναμική επίλυση του προβλήματος. Ωστόσο, παρεμβάσεις με μηδαμινό δημοσιονομικό κόστος, όπως η επαναφορά του καθεστώτος των μετεγγραφών για τους πολύτεκνους και τα τέκνα τους, οφείλουν να εξεταστούν.
Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος συνιστά επιτακτική ανάγκη για τη χώρα μας, αλλά και προϋπόθεση για τη δημιουργία μακροπρόθεσμων και στέρεων βάσεων για την κοινωνικοοικονομική ανάκαμψή μας. Ας εντατικοποιηθεί ο δημόσιος διάλογος πέραν από κομματικές διαχωριστικές γραμμές για μια εθνική πολιτική ενίσχυσης των αιμοδοτών της ελληνικής κοινωνίας και παροχής κινήτρων. Οι πολύτεκνες οικογένειες χρειάζονται τη στήριξη και την αλληλεγγύη όλων.
Ιστοσελίδα ‘left’, 1/2/2017